‘Je kunt er maar beter het beste van maken’
PvdA-wethouder Marijn van Ballegooijen (rechts) en afdelingshoofd Hans Schekermans (links) van de mantelzorgvriendelijke gemeente Amstelveen pleiten voor meer aandacht voor mantelzorg en werk in hun gemeente. In de planning staat om in 2021 werkgevers te bezoeken om het thema hoog op de agenda’s te krijgen. ‘We worden vroeg of laat allemaal mantelzorger. Dat veel werkgevers dat nog niet tiptop hebben geregeld, is een gebrek.’
Hoeveel mantelzorgende werknemers bij de gemeente Amstelveen werken is niet bekend. Zou het niet fijn zijn om dat te weten?
Hans: ‘Dat hangt af van wat je met die cijfers wilt. Je kunt formeel reageren met wettelijke (verlof)regelingen voor mantelzorgers. Eerlijk gezegd vind ik dat wat minder relevant. Voor mij is belangrijk dat mensen de gelegenheid krijgen goed in balans te komen met de zorg die zij hebben met de thuissituatie. Dan heb ik ook goede medewerkers op kantoor. Dat is niet in benchmarkgegevens neer te zetten. De een heeft meer tijd nodig dan de ander. En dat is balanceren en dat zie ik binnen onze organisatie, ik ervaar dat we daar best heel sociaal in zijn.’
Zijn jullie zelf mantelzorger (geweest)?
Hans: ‘Ja, ik was mantelzorger voor mijn dementerende moeder. Ik kon er voor mijn moeder zijn omdat ik afspraken vrij makkelijk kon verzetten of schrappen in mijn schema. Lastig waren de vergaderingen waarin mijn moeder soms wel dertig keer belde. Collega’s hadden er gelukkig begrip voor. Die open/solidaire cultuur hebben we hier.’
Marijn: ‘Ik ben geen mantelzorger, al zijn mijn ouders wel op leeftijd, dus theoretisch zou het kunnen gebeuren. Als kind heb ik wel te maken gehad met een zorgsituatie thuis. In mijn werk als wethouder van het sociaal domein, gaat het vaak over de kwetsbaarheid van het leven. Door gesprekken die ik met mantelzorgers voer, zit ik er middenin.’
Wat leerden jullie van deze ervaringen?
Marijn: ‘Uit de gesprekken met mantelzorgers maakte ik op dat ondersteuning vanuit de gemeente, zowel als werkgever maar ook in de hulp die we onze bewoners bieden, vaak crisisgericht is. Pas als mensen omvallen, schieten wij te hulp. Daarnaast hebben we vaak praktische oplossingen; een traplift, een vervoersbusje. Terwijl er feitelijk behoefte is aan iets anders. Zoals een gesprek met lotgenoten, hulp bij het probleem bespreekbaar maken thuis. Veel meer de emotionele en relationele steun waar ze echt wat aan hebben. Deze inzichten kun je bijna een-op-een door vertalen naar werknemers.’
Hans: ‘Ik kan me goed verplaatsen in medewerkers die mantelzorger zijn. Vergelijk het met een arts die zelf een hartinfarct kreeg, dat is de beste cardioloog die je kunt hebben. Ervaringen delen in de organisatie zou goed zijn, maar pas op dat je niet altijd de negatief geladen mensen een podium geeft. Ik ben meer van de Monty Python-benadering: Always Look on the Bright Side of Live. Laat mantelzorgers aan het woord die een goede balans vonden, mede dankzij de ondersteuning van de werkgever. Dan haal je het onderwerp echt uit de taboesfeer.’
Waarom is ‘Werk en Mantelzorg’ een belangrijk thema?
Hans: ‘Je ziet dat de “oudjes”, zoals ik, alleen maar langer blijven werken en dus steeds meer geconfronteerd worden met mantelzorgachtige omstandigheden. Daar moeten we als organisatie op reageren, en dat doen we gelukkig ook. Maar ook als je 25 bent, is het zinvol. Zien wat er gaat gebeuren in het leven, kan leerzaam zijn. Mantelzorg kun je, net als de dood, zien als part of life. Dat kun je heel zwaar maken maar we kunnen er ook het beste van maken.’
Marijn: ‘Mantelzorg is eigenlijk het belangrijkste sociale thema in deze bestuursperiode. Omdat er steeds meer tweeverdieners zijn, mensen ouder worden en langer thuis blijven wonen, wordt op hun kinderen – onze werknemers – een groter beroep gedaan. Die ontwikkelingen maken dat mantelzorg een thema is dat in onze maatschappij steeds meer van mensen vraagt. We moeten ons realiseren dat we allemaal in ons leven minimaal één keer mantelzorger worden. Soms kort, soms voor een heel lange periode. Dat heeft impact op je werkzame leven.’
Hoe ondersteunt de gemeente mantelzorgers concreet?
Hans: ‘Vanuit mijn afdeling (Services, 130 mensen, red.), polsen teamleiders – niet alleen in vaste gesprekscycli – regelmatig de individuele behoeftes van medewerkers. Hoe is zijn of haar thuissituatie? Wat heeft hij of zij nodig? Vragen waarmee je polst hoe het met iemand gaat, maar waaruit je ook kunt opmaken of iemand mantelzorgtaken heeft. We geven mensen de vrijheid om te handelen naar de geest van de wet. Elke situatie rond mantelzorg is individueel, zwaar of licht, maar het gaat om het matchen van de behoefte van de medewerker versus de behoefte van de werkgever. Die vrijheid van handelen die voel ik, maar ik denk ook dat onze collega’s dat ervaren. Als leidinggevende kijk ik niet naar het x-aantal dagen dat iemand “recht” heeft op zorgverlof. Zo werkt het leven niet in mijn beleving. Dus je kijkt individueel wat de medewerker nodig heeft en maakt de balans op: beste medewerker, je werkt hier, krijgt betaald en we doen er alles aan om jou te accommoderen, zodat je je privésituatie (enigszins) kan handelen. Andersom moet de organisatie ook het gevoel hebben dat hij of zij er alles aan doet om zoveel mogelijk inzetbaar te zijn. Dat is een balancing act.’
Marijn: ‘We zijn sinds 2013 een “mantelzorgvriendelijke gemeente”. Omdat we een aantrekkelijk werkgever willen zijn waar goede ambtenaren willen (blijven) werken. Zo’n erkenning is mooi, maar vergt ook onderhoud. In onze eigen organisatie organiseerden we afgelopen jaar een mantelzorgspreekuur in de kantine en hebben we interne ambassadeurs, zoals Hans, die aan het thema trekken. En dit jaar gaan we met andere werkgevers en (HR)leidinggevenden in de regio in gesprek over mantelzorgvriendelijk werkgeverschap.’
Met welk doel doen jullie dat?
Marijn: ‘We hebben als gemeente een voorbeeldfunctie en hopen dat andere werkgevers in de regio net als wij ambassadeur worden zodat het onderwerp bespreekbaar wordt. Want niet alleen onbekend zijn met al die mogelijkheden (o.a. respijtzorg, vrijwilligerswerk, financiële regelingen), is het probleem, maar ook de drempel die mensen over moeten om toe te geven dat het niet zo lekker gaat. Het is voor iedereen beter als daarover meer bekend is en we dat bespreekbaar maken.’
Wat levert het jou als wethouder op als die werkgevers hiermee aan de slag gaan?
Marijn: ‘Uiteindelijk is mijn doel heel abstract. Ik wil gewoon een stad hebben waar het fijn leven en werken is. We zien mensen met (chronisch) zieke ouders of kinderen voor wie de stap naar werk te groot is. Het helpt als er meer respect is en ruimte is om werk en zorgtaken te combineren. In de doelgroep van mensen die nu echt aan de onderkant van de samenleving bungelen, zie je dat mensen door mantelzorg zoveel kunnen verliezen in hun leven. Vanuit de portefeuille Sociale zaken zien we wat het leed en de kosten zijn – ook voor werkgevers – als we de mantelzorger niet goed ondersteunen. We worden allemaal mantelzorger, misschien maar tien procent van ons leven, maar het hoort er wel echt bij. Dat we dat nog niet tiptop hebben geregeld is eigenlijk een gebrek.’
3 tips om mantelzorg onder de aandacht te houden
1. Maak het aanbod dat je als werkgever biedt voor mantelzorgende medewerkers bekend.
2. Zorg voor aandacht voor het gespreksonderwerp bij leidinggevenden.
3. Herhaal het thema jaarlijks voor werkgevers, anders ebt het bewustzijn weer weg.