Swetlana Westermeijer, werkt bij de Politie, eerst als communicatieadviseur en nu als coach. Daarnaast is zij professioneel spreker en mantelzorger van haar dochter.
Constant alert zijn
Swetlana’s dochter is negentien jaar en woont inmiddels in een instelling. ‘Ze heeft een ernstige vorm van epilepsie, een zware verstandelijke beperking, autisme en ze kan niet praten. Ze zit op het niveau van een anderhalf-jarige. Fysiek is ze helemaal in orde, ze kan gewoon lopen en bewegen. Die combinatie maakt het gewoon heel erg ingewikkeld. En door de epilepsie moet je gewoon constant alert zijn, ook ’s nachts.’
Het werk was mijn escape
‘De organisatie was altijd erg betrokken en gaf mij flexibiliteit. Voordat ik naar mijn werk ging had ik al een halve werkdag achter de rug, ik wist nooit hoe het ochtendpatroon verliep. Soms kwam ik pas om negen uur of later op mijn werk. Dat was oké, want ik was er wel gewoon. Mijn werk was ook een plek om uit te rusten, Daar ervaarde ik ruimte. Ik kon dan even een kopje thee doen en hoefde niet heel de tijd alert te zijn.’
Op het werk had Swetlana veel collega’s met wie zij kon praten. ‘Op zich vond ik het wel fijn dat ze interesse toonden, maar op je werk wil je eigenlijk even niks te maken hebben met thuis. Het was belastend om het dan weer over thuis te hebben. Na zo’n gesprek voelde ik me moe en leeg. Dus ik ging er steeds minder over praten. Wel had ik één collega bij wie ik af en toe kon ventileren, dat was echt zo’n klaagmuur. Dat was echt heel fijn.’
Swetlana werkte op routine. ‘Ik dacht als ik het zo doe, dan kan ik het volhouden en heb ik sociale contacten en dus een beetje afleiding. Ik had echt wel plezier in mijn werk en het was leuk om wat anders te zijn dan alleen maar moeder van een zorgintensief kind. Het werk was mijn escape.’
24 uur per dag aanstaan
‘Ondanks dat wij een goed geoliede machine waren, werd het toch teveel. We hadden nog een zoontje, het huishouden, de aansturing van zorgverleners en de PGB-administratie. Dat bleek uiteindelijk niet meer te doen. Tien jaar lang had ik nauwelijks geslapen. Ik was alleen maar aan het zorgen en stond 24 uur per dag aan. Ik ben mezelf compleet kwijtgeraakt en was doodop.’
Dat was de reden dat Swetlana met Ariadne (hoofd communicatie) in gesprek ging en haar vertelde: ‘Ik moet logeeropvang regelen want anders ga ik omvallen. Ik moet gewoon eventjes op adem komen en wil structureel hulp zoeken om bij te kunnen tanken.’
Uiteindelijk is Swetlana drie weken thuis geweest. ‘Dat vond ik echt niet oké en ik had last van een schuldgevoel. Tot die dag had ik me nog nooit ziekgemeld en zeker niet in de relatie tot mijn dochter. Eerder had ik wel zorgverlof gehad, voor ziekenhuisopnames.’
Hoe gaat het nou met jou?
‘Toen ik na drie weken terugkwam op het werk vroeg Ariadne: “Hoe gaat het nou met jou en wat doe jij nou nog voor jezelf?” Dus niet het lieve meelevend zijn, maar juist even confronteren. Ik denk dat dat wel heeft geholpen. Dat was een moment dat ik echt helemaal stuk zat, dan ben je ook kwetsbaar en meer open. Toen brak ik. Uiteindelijk heb ik coaching gekregen via Ariadne. Het was het inzicht krijgen, dit is gewoon niet te doen. Het gaat niet alleen maar over mijn kind, ík mag ook best zelf een leven hebben.’
Mantelzorg is kwetsbaar
Niet iedereen bespreekt mantelzorg op het werk. ‘Mantelzorg is kwetsbaar. Het is heel privé en best wel heftig en ingewikkeld. Mensen hebben vaak thuis gedoe met andere familieleden. Ook denk ik dat er angst is. Dat had ik ook wel een beetje, ik wilde mijn positie niet verzwakken en het stempel krijgen van “moeilijk geval” op het werk.’
Het is een samenspel
‘Natuurlijk zijn er ook leidinggevenden met een denkwijze: “privé is privé en werk is werk.” Zij vinden het spannend om zich te bemoeien met privézaken. Of ze zijn bang dat ze te dichtbij komen of dat ze het probleem dan moeten overnemen. Dan krijg jij ineens die aap op je schouder. Ook kan ik me voorstellen dat er leidinggevenden zijn die denken dat mantelzorgers heel veel gaan vragen, dat ze bijvoorbeeld allemaal zorgverlof willen.’
Swetlana geeft lezingen en spreekt over persoonlijk leiderschap bij mantelzorgers. ‘Het moet van twee kanten komen. Het is een samenspel. Het kan niet zo zijn dat jij verwacht dat jouw leidinggevende al die problemen voor jou oplost. Tegelijkertijd getuigt het ook van kracht als je om hulp durft te vragen.’
‘Als je mantelzorgers de ruimte geeft is dat uiteindelijk ook een winst voor de organisatie. Ze blijven gemotiveerd voor het werk omdat ze in moeilijke tijden ook die steun hebben ervaren.’
Vertrouwen en veiligheid
‘Mantelzorgers zitten soms al in een spagaat. Als er dan op het werk gedoe ontstaat dan heb je kans dat ze daardoor weglopen uit de organisatie, voor zichzelf gaan beginnen of helemaal stoppen met werken.’
‘Er moet een basis van vertrouwen en veiligheid zijn. Als leidinggevende moet je wel een aantal coaching vaardigheden hebben, zoals luisteren en wegblijven van een oordeel of mening. Ariadne heeft die natuurlijke aanleg, zij heeft de combinatie van zakelijk en toch persoonlijk.’
Blijf dicht bij jezelf
‘De eerste stap voor mantelzorgers is bewustwording. Stel jezelf vragen. “Is het alleen maar jouw verantwoordelijkheid? Ben jij echt de enige die moet zorgdragen voor je naaste? Wat heb je zelf nodig om de balans goed te houden?” Kijk eerst naar kleine dingen of naar dingen die niet te veel beladen zijn die jou kunnen helpen. Dus niet meteen het grootste, het moeilijkste probleem opwerpen.’
‘En praat in de ik- vorm, dan blijf je dicht bij de behoefte die jij hebt, in plaats van dat je zegt wat die ander moet. En als je met je leidinggevende praat, kom dan zelf ook met mogelijke oplossingen en stel open vragen.’
‘Vind je dat gesprek met je leidinggevende nog een stap te ver? Kijk dan of je naar een vertrouwenspersoon kan gaan. Of kijk wat je kunt afspreken met collega’s of vraag om een buddy die jou af en toe incheckt, iemand die je vertrouwt en waar je je goed bij voelt.’
“Er is vaak nog een taboe om op het werk over mantelzorg te praten. ‘Dit kan ook echt bij de medewerker zelf zitten, zoals bij Swetlana. Haar collega’s hadden eerder door dat het niet goed met haar ging dan zijzelf. Zij zat vast in haar eigen overtuiging: “Ik ben sterk, ik mag niet falen, ik moet mijn werk goed doen, dat houdt me overeind.”
Lees hier het verhaal van Ariadne Veenhuizen, voormalig hoofd communicatie en leidinggevende van Swetlana Westermeijer.